«მე ვარ წინაარსებული ღმერთის შვილი და მე ვბრუნდები იქ საიდანაც მოვედი».
უმცირესობისთვის განკუთვნილი ძველი გნოზისი ადამიანს სთავაზობს მომთხოვნ სულიერ ძიებას :სასუფევლის მისაღწევად ადამიანმა ერთდროულად უნდა გაარკვიოს როგორც თავისი საწყისი ისე ხვედრი.
II საუკუნის ალექსანდრიაში მცხოვრები გნოსტიკოსი ბასილიდის აზრით ადამიანის მხსნელი და მისთვის მისი ღვთაებრივი საწყისის მაჩვენებელი ცოდნის მიღება შეუძლია მსოლოდ ერთ კაცს ათასიდან და ორ კაცს ორი ათასიდან.
ნაგ ჰამადის ( ეგვიპტე) კოპტური ხელნაწერი «ალოგენი» (ბერძნულად ეს სიტყვა ნიშნავს უცხოელს) გადმოსცემს სიტყვებს რომლებსაც ანგელოზი ეუბნება ინიციირებულს მისი ზეციური ამაღლებისას :
«იოუელმა მითხრა: არავის არ ძალუძს ამ სიტყვების გაგება, ო ალოგენო, თუ კი ისინი თვითონ არ არიან დიდი ძალები. ნყველაფრის მამამ, მარადიულმა, შენ დიდი ძალა მოგცა აქ შენს გამოჩენამდე იმისთვის რომ გაარჩიო ის რაც ძნელი გასარჩევია და იცოდე ის რაც ვერ ეცოდინება სიმრავლეს».
ესეთი მაგალითები კარგად გვიჩვენებენ რომ გნოსტიკური რელიგია არაა ყველასთვის. ის განკუთვნილია სოფლისგან განმდგარი და მომთხოვნ, საკუთარი მეობის სიღრმეში ჩამყვან სულიერ ძიებაში ჩართული ადამიანებისთვის. ესაა როგორც საწისების ისე ხვედრის ძიება როგორც ამაზე მოწმობს II საუკუნის გნოსტიკოსი მოაზროვნე თეოდოტის მიერ გადმოცემული თითქმის რიტუალური კითხვარი: «ვინ ვიყავით? რად ვიქეცით? სად ჩაგვყარე? რა მიზნისკენ მივიჩქარით? საიდან გამოგვისყიდიან?”.
ღმერთთან მუდმივი ურთიერთობის მარტოობაში გნოსტიკოსი (ბერძნულად «ის ვინც იცის») პოულობს პასუხებს თავის კითხვებზე: საწყისებზე, ისაა ღმერთის ნაწილი, სულიერი, წმინდა ცოდნით გასხივოსნებული არსი. ამქვეყნად დაცემულს მას სხეული მისცა უფრო დაბალი ხარისხის ღმერთმა რომელსაც უნდა ღვთაებრივი სულის მისი წილი. და ბოლოს ის მიისწრაფის ზეციური სამშობლოსკენ სადაც დასრულდება მისი ლტოლვილობა. უმეცრების მძიმე ტვირთის მოშორების შემდეგ საწყისი და დასასრული ერთია. განმარტოებაში შესრულებული ეს აქტი იმეორებს იმას რაც იესოს უნდა ესწავლებინა ზოგი რჩეული მოწაფისთვის მათი ცალკე გაყვანისას რათა მათთვის გაემხილებინა საიდუმლოებები რაც არ უნდა გაეგოთ სხვებს.
საიდუმლო და დევნა:
გნოსტიკური ტექსტების თანახმად აღმდგარ იესოს ფარული სიტყვები უნდა ეთქვა მისთვის სულოერად ყველაზე ახლო ადამიანებისთვის. ამ სიტყვებმა საიდუმლო ტრადიციით მოციქულთა და დიდი ეკლესიის გზისგან განსხვავებული გზებით მიაღწიეს გნოსტიკოს მოძღვრებამდე. ეს საიდუმლო სიტყვებია გნოსტიკური ტექსტების-სახარებების, დიალოგების,წერილების,მითიური ტექსტების,ცაში ამაღლების მოთხრობების შინაარსი. ამ ტექსტების ავტორები ყველაზე ხშირად ანონიმები არიან,ისინი დაიმალნენ იმ ავტორიტეტის უკან ვისაც მიაწერეს თავისი ნაწერი, თომას, ფილიპეს,იაკობის,მარიამ მაგდალელის უკან. ეს ანონიმურობა სრულყოფილად ასახავს ამ ტექსტების ეზოტერულ ხასიათს. ტექსტის ავტორის სახელის ღიად გამოცხადებით დევნისა და ჩაგვრის პერიოდში ავტორს და მის თანამოაზრეებს შეიძლება რამე დაუშავდეს.
გნოსტიკოსი ავტორები არ ლაპარაკობენ მხოლოდ იესოს სულიერ საუბრებზე თავის მოწაფეებთან. Gამოცხადების მატარებელი შეიძლება იყოს მითიური პერსონაჟიც. ასეთია ბრონტე (მეხი, ქუხილი, ბერძნულად), ნაგ ჰამადის VI კოდექსის ამავე სახელის ტრაქტატის გმირი. ქალური ერთეული და სიბრძნის ფიგურა. ის იხსნება გრძელ ლექსში, ეხება იზისის სათნოებას, ბუნებას და მისი წვდომის საშუალებებს. ისაა სრულყოფილი ინტელექტი, მისი ძიების ცოდნა (ვინაიდან თვითონ ისაა მისი ძიების განსრულება, ერთდროულად დასაწყისი და ბოლო) და აღმოჩენა მისი მაძიებლებისთვის. ასეთივეა სამმაგი ფორმის პირველი აზრის, ნაგ ჰამადის XIII კოდექსის პროტაგონისტის შემთხვევა.
ურყევი თაობა:
იქ სადაც ტრაქტატის სათაური შენარჩუნებულია აქცენტი გაკეთებულია საიდუმლოზე და ტექსტის შინაარსის საიდუმლოდ შენახვის აუცილებლობაზე. მთავარი სიტყვაა « აპოკრიფი » ფარულის, საიდუმლოს მნიშვნელობით. ეს ბერძნული სიტყვა აქ არ ნიშნავს « არანამდვილს » რომელსაც ეკლესიის მამები იყენებენ გნოსტიკურ თხზულებათა დისკრედიტაციისთვის. ამ ცნებას ვხედავთ ნაგ ჰამადის ტექსტების ზოგ სათაურში: «იოანეს აპოკრიფი» რაც შეიძლება ითარგმნოს როგორც იოანეს საიდუმლოთა წიგნი ; «ან« იაკობის აპოკრიფული წერილი» საიდუმლო, ინიციირებულებისთვის ანუ განდობილებისთვის განკუთვნილი წერილი.
ეს სათაურები ავლენენ ტრაქტატის შინაარსს : გამოცხადებები ზეციურ სამყაროზე, მაგრამ აგრეთვე კოსმოსის ნეგატიურობაზე, ან კიდევ,როგორც ესაა « იოანეს აპოკრიფში », ადამის სხეულის წყობაზე სიმბოლური რიცხვით 365 და მათი ფარული შესაბამისობებით დემონურ არსებებთან_ თხრობა რაც ნაწერის თანახმად აღებული უნდა იყოს იდუმალი « ზოროასტრეს წიგნიდან ».
იაკობის ფარული წერილის ავტორმა ტექსტი დაწერა ებრაული ასოებით რათა კიდევ უფრო გაერთულებინა მისი გაგება და და ასევე თქვა რომ იესო არ უმხელდა თავის ჭეშმარიტებებს ყველა მის მოწაფეს.
ზოგ ასეთ ტექსტში არის მუქარით სავსე გაფრთხილება მათი უნებური,მოულოდნელი გავრცელების წინააღმდეგ და შეახსენებენ დაცვის ზომებს. ტრაქტატი « ალოგენის » ბოლოს ანგელოზი ეუბნება ინიციირებულს :
«ჩაიწერე რასაც გეტყვი და გაგიმეორებ იმათთვის ვისაც შენ ღირსად ჩათვლი ; და დადე ეს წიგნი მთაზე მცველის მოხმობით « მოდი თავზარდამცემო!»
»ოგდოადაში » და « ენეადაში », ნაგ ჰამადის VI კოდექსის ჰერმეტული გნოზისის ტექსტში ავტორი მიმართავს ეგვიპტეს და ისე იძლევა რეკომენდაციებს ტექსტის დასაცავად: «წიგნი უნდა დაიწეროს იეროგლიფებით ფირუზისფერ სტელებზე ; მას დაიცავს თვითონ სული და დააყენე გომბეშოების და კატების სახეების მქონე მცველები. მეტიც, ამ წიგნზე დაიწერება წყევლა რათა ღმერთის საიდუმლო სახელი არ გამოიყენოს უზნეო ხალხმა».
«იოანეს აპოკრიფონში » გადმოცემულია ის რაც იესომ ზეპირად უთხრა იოანეს: «ეს გამოცხადებები გადაეცი იმათ ვისაც აქვთ იოანეს სულიერი ბუნების მსგავსი სულიერი ბუნება და ეკუთვნიან ურყევ თაობას და წინასწარ შევაჩვენებთ იმათ ვინც ამ წიგნს გასცვლიან საჩუქარში თუ საჭმელ-სასმელში».
ზეციური სასახლის ზღურბლზე:
გნოსტიკური ეზოტერიზმის ერთ-ერთი ყველაზე შთამბეჭდავი ასპექტია ტრანსცენდენტური ღმერთის ხილვის საკითხი. ინიციირებულს შეუძლია მისთვის თვალის შევლება ხილვით ზეციური მოგზაურობის დროს. გნოსტიკოსთა ყველაზე ფარული მოძღვრების გულშია ღვთაებრივი სასახლე და დღე და ღამე მგალობელი ანგელოზების ეზო. ინიციირებული ექსტაზში მოჰყავთ და ის მიჰყავთ ზეციური სასახლის ზღურბლამდე ანგელოზთა სახელების ცოდნას (ეს სახელები ატარებენ ღვთაებრივ სახელს, ტეტრაგრამას) და მათ წარმოთქმას ოკულტური ტექნიკების შესაბამისად. ზოგ ტექსტში დიაგრამები და ნახატები წარმოადგენენ ხმოვან ასოებს, თან ახლავენ გამოცხადებებს და როგორც ჩანს აიოლებენ გაგებას.
შემოიფარგლება თუ არა საიდუმლო მხოლოდ ნათქვამით ? ხანდახან ჩნდება კითხვა ნამდვილად ასრულებდნენ თუ არა გნოსტიკურ ტექსტებში ნახსენებ რიტუალებს თუ მათ აქვთ მხოლოდ სიმბოლური მნიშვნელობა?
გნოსტიკოსთა ზოგ წრეში ალბათ ატარებენ რიტუალებს მომაკვდავებისთვის რათა მათ გაუადვილდეთ კოსმოსის საზღვრების გავლა (საზღვრებს იცავენ მტრულად განწყობილი მესაზღვრეები. იმეორებდნენ გნოსტიკოსისთვის ცნობილ ფორმულებს რომლებიც ეხება მის საწისებს:
«მე ვარ წინაარსებული ღმერთის შვილი და მე ვბრუნდები იქ საიდანაც მოვედი » მარკოზ მოგვის რიტუალის თანახმად ეხმარებიან მომაკვდავს ზეციურ სასუფეველში მოხვედრაში.
სხვა რიტუალები ალბათ რჩებიან სიმბოლოს დონეზე: ალბათ ასეა სულის და ხორცის ერთ მთლიანობად გამაერთიანებელი ქორწინების რიტუალის შემთხვევაში: «შენ ხარ მე და მე ვარ შენ და ვარ იქ სადაც შენ ხარ»(ევას სახარება).
მუდამ იყო თუ არა გნოზისი ეზოტერული ? მუდამ არის პროზელიტიზმის ცდუნება და მცირერიცხოვანი ადეპტებისთვის განკუთვნილი ეზოტერული განცდა. ჩვენამდე მოღწეული ტექსტების კითხვა გვიჩვენებს რომ ზოგი უფრო დიდაქტიკური ტექსტი გადმოსცემს გნოზისის მთავარ ხაზებს ნეოფიტის დამაბნეველი რთული მითების მოხმობის გარეშე. ანტიკური ხანის დასასრულის კულტურულ სცენაზე დასარჩენად გნოზისი იძულებული იყო ოდნავ გასცდენოდა დახურულ წრეს.
შინაგანი სინათლის გაცოცხლება:
ძველი გნოზისი ანუ გნოსტიციზმი ჩანს ა.წ.II-III საუკუნეებში. მისი სახელგანთქმული მოაზროვნეები არიან სამარიტელები, ეგვიპტელები, სირიელები თუ მცირეაზიელები.
მათი ძალიან სინკრეტისტული აზრი წინ წამოსწევს ცოდნას.
გნოსტიციზმის თანახმად ადამიანში არის შეუცნობელისაგან მომავალი ღვთაებრივი ნაპერწკალი, მაგრამ ადამიანი ამქვეყნად არის დილეგში ჩაგდებული ტყვესავით და ის ნაპერწკალი ჩამქრალია. სამყარო, წუთისოფელი არის დაბალი საფეხურის ღმერთის, დემიურგის მიერ შექმნილი ციხე. ამ დემიურგმა ადამიანს მიუსაჯა უმეცრება და საკუთარი მეობის დავიწყება და ადამიანი შებოჭა ხორციელი, ფიზიკური არსებობის ხუნდებითა და ბორკილებით. მიუხედავად ამისა ზოგ ადამიანს ძალუძს გამოცხადებით მათი შინაგანი სინათლის გაცოცხლება და ზეციურ სამშობლოში დაბრუნება : სწორედ ესაა გნოზისი.
მწვალებლობის ბრალდება:
გნოზისი თავიდან ცნობილი გახდა მხოლოდ მისი მოწინააღმდეგეების ნაწერებიდან. ეკლესიის მამები (II-IV სს.) წერენ პოლემიკურ ნაწარმოებებს გნოზისის მთავარი მიმდინარეობებისა და მოძღვართა წინააღმდეგ და მათ ბრალად სდებენ მწვალებლობას.
აი რას უარყოფენ ეკლესიის მამები გნოსტიციმში : გნოსტიკოსების მტკიცებით სამყარო შექმნილია დაბალ საფეხურზე მდგომი და ხშირად ბიბლიის ღმერთთან გაიგივებული დემიურგის მიერ ; ქრისტე არის მხოლოდ ღვთაებრივი ბუნების წინაარსებული არსება ; ტრანსცენდენტური ღმერთის მიერ გამოგზავნილი ქრისტე მოვიდა არა ცოდვილი ადამიანის გამოსასყიდად არამედ მისთვის ცოდნის გასამჟღავნებლად.
გნოსტიკოსების წინააღმდეგ ამხედრდა ზოგი წარმართი ფილოსოფოსიც, მათ შორის პორფირი და პლოტინი III საუკუნეში.
გნოსტიკოსების დიდი ლიტერატურული მემკვიდრეობა თითქმის მთლიანად დაიკარგა. მიუხედავად ამისა გნოსტიკოსთა ხმას გვაგონებს ზოგი IV საუკუნეში ბერძნულიდან კოპტურად თარგმნილი ტექსტი. უმდიდრესი აღმოჩენაა ნაგ ჰამადის 52 ტრაქტატის აღმოჩენა ზემო ეგვიპტეში 1945 წელს.
( გაგრძელება იქნება).
გნოსტიკოსი ცდილობს მიწიური ტყვეობიდან ზეციურ სამშობლოში გახედვას!
უმცირესობისთვის განკუთვნილი ძველი გნოზისი ადამიანს სთავაზობს მომთხოვნ სულიერ ძიებას :სასუფევლის მისაღწევად ადამიანმა ერთდროულად უნდა გაარკვიოს როგორც თავისი საწყისი ისე ხვედრი.II საუკუნის ალექსანდრიაში მცხოვრები გნოსტიკოსი ბასილიდის აზრით ადამიანის მხსნელი და მისთვის მისი ღვთაებრივი საწყისის მაჩვენებელი ცოდნის მიღება შეუძლია მსოლოდ ერთ კაცს ათასიდან და ორ კაცს ორი ათასიდან.
ნაგ ჰამადის ( ეგვიპტე) კოპტური ხელნაწერი «ალოგენი» (ბერძნულად ეს სიტყვა ნიშნავს უცხოელს) გადმოსცემს სიტყვებს რომლებსაც ანგელოზი ეუბნება ინიციირებულს მისი ზეციური ამაღლებისას :
«იოუელმა მითხრა: არავის არ ძალუძს ამ სიტყვების გაგება, ო ალოგენო, თუ კი ისინი თვითონ არ არიან დიდი ძალები. ნყველაფრის მამამ, მარადიულმა, შენ დიდი ძალა მოგცა აქ შენს გამოჩენამდე იმისთვის რომ გაარჩიო ის რაც ძნელი გასარჩევია და იცოდე ის რაც ვერ ეცოდინება სიმრავლეს».
ესეთი მაგალითები კარგად გვიჩვენებენ რომ გნოსტიკური რელიგია არაა ყველასთვის. ის განკუთვნილია სოფლისგან განმდგარი და მომთხოვნ, საკუთარი მეობის სიღრმეში ჩამყვან სულიერ ძიებაში ჩართული ადამიანებისთვის. ესაა როგორც საწისების ისე ხვედრის ძიება როგორც ამაზე მოწმობს II საუკუნის გნოსტიკოსი მოაზროვნე თეოდოტის მიერ გადმოცემული თითქმის რიტუალური კითხვარი: «ვინ ვიყავით? რად ვიქეცით? სად ჩაგვყარე? რა მიზნისკენ მივიჩქარით? საიდან გამოგვისყიდიან?”.
ღმერთთან მუდმივი ურთიერთობის მარტოობაში გნოსტიკოსი (ბერძნულად «ის ვინც იცის») პოულობს პასუხებს თავის კითხვებზე: საწყისებზე, ისაა ღმერთის ნაწილი, სულიერი, წმინდა ცოდნით გასხივოსნებული არსი. ამქვეყნად დაცემულს მას სხეული მისცა უფრო დაბალი ხარისხის ღმერთმა რომელსაც უნდა ღვთაებრივი სულის მისი წილი. და ბოლოს ის მიისწრაფის ზეციური სამშობლოსკენ სადაც დასრულდება მისი ლტოლვილობა. უმეცრების მძიმე ტვირთის მოშორების შემდეგ საწყისი და დასასრული ერთია. განმარტოებაში შესრულებული ეს აქტი იმეორებს იმას რაც იესოს უნდა ესწავლებინა ზოგი რჩეული მოწაფისთვის მათი ცალკე გაყვანისას რათა მათთვის გაემხილებინა საიდუმლოებები რაც არ უნდა გაეგოთ სხვებს.
საიდუმლო და დევნა:
გნოსტიკური ტექსტების თანახმად აღმდგარ იესოს ფარული სიტყვები უნდა ეთქვა მისთვის სულოერად ყველაზე ახლო ადამიანებისთვის. ამ სიტყვებმა საიდუმლო ტრადიციით მოციქულთა და დიდი ეკლესიის გზისგან განსხვავებული გზებით მიაღწიეს გნოსტიკოს მოძღვრებამდე. ეს საიდუმლო სიტყვებია გნოსტიკური ტექსტების-სახარებების, დიალოგების,წერილების,მითიური ტექსტების,ცაში ამაღლების მოთხრობების შინაარსი. ამ ტექსტების ავტორები ყველაზე ხშირად ანონიმები არიან,ისინი დაიმალნენ იმ ავტორიტეტის უკან ვისაც მიაწერეს თავისი ნაწერი, თომას, ფილიპეს,იაკობის,მარიამ მაგდალელის უკან. ეს ანონიმურობა სრულყოფილად ასახავს ამ ტექსტების ეზოტერულ ხასიათს. ტექსტის ავტორის სახელის ღიად გამოცხადებით დევნისა და ჩაგვრის პერიოდში ავტორს და მის თანამოაზრეებს შეიძლება რამე დაუშავდეს.
გნოსტიკოსი ავტორები არ ლაპარაკობენ მხოლოდ იესოს სულიერ საუბრებზე თავის მოწაფეებთან. Gამოცხადების მატარებელი შეიძლება იყოს მითიური პერსონაჟიც. ასეთია ბრონტე (მეხი, ქუხილი, ბერძნულად), ნაგ ჰამადის VI კოდექსის ამავე სახელის ტრაქტატის გმირი. ქალური ერთეული და სიბრძნის ფიგურა. ის იხსნება გრძელ ლექსში, ეხება იზისის სათნოებას, ბუნებას და მისი წვდომის საშუალებებს. ისაა სრულყოფილი ინტელექტი, მისი ძიების ცოდნა (ვინაიდან თვითონ ისაა მისი ძიების განსრულება, ერთდროულად დასაწყისი და ბოლო) და აღმოჩენა მისი მაძიებლებისთვის. ასეთივეა სამმაგი ფორმის პირველი აზრის, ნაგ ჰამადის XIII კოდექსის პროტაგონისტის შემთხვევა.
ურყევი თაობა:
იქ სადაც ტრაქტატის სათაური შენარჩუნებულია აქცენტი გაკეთებულია საიდუმლოზე და ტექსტის შინაარსის საიდუმლოდ შენახვის აუცილებლობაზე. მთავარი სიტყვაა « აპოკრიფი » ფარულის, საიდუმლოს მნიშვნელობით. ეს ბერძნული სიტყვა აქ არ ნიშნავს « არანამდვილს » რომელსაც ეკლესიის მამები იყენებენ გნოსტიკურ თხზულებათა დისკრედიტაციისთვის. ამ ცნებას ვხედავთ ნაგ ჰამადის ტექსტების ზოგ სათაურში: «იოანეს აპოკრიფი» რაც შეიძლება ითარგმნოს როგორც იოანეს საიდუმლოთა წიგნი ; «ან« იაკობის აპოკრიფული წერილი» საიდუმლო, ინიციირებულებისთვის ანუ განდობილებისთვის განკუთვნილი წერილი.
ეს სათაურები ავლენენ ტრაქტატის შინაარსს : გამოცხადებები ზეციურ სამყაროზე, მაგრამ აგრეთვე კოსმოსის ნეგატიურობაზე, ან კიდევ,როგორც ესაა « იოანეს აპოკრიფში », ადამის სხეულის წყობაზე სიმბოლური რიცხვით 365 და მათი ფარული შესაბამისობებით დემონურ არსებებთან_ თხრობა რაც ნაწერის თანახმად აღებული უნდა იყოს იდუმალი « ზოროასტრეს წიგნიდან ».
იაკობის ფარული წერილის ავტორმა ტექსტი დაწერა ებრაული ასოებით რათა კიდევ უფრო გაერთულებინა მისი გაგება და და ასევე თქვა რომ იესო არ უმხელდა თავის ჭეშმარიტებებს ყველა მის მოწაფეს.
ზოგ ასეთ ტექსტში არის მუქარით სავსე გაფრთხილება მათი უნებური,მოულოდნელი გავრცელების წინააღმდეგ და შეახსენებენ დაცვის ზომებს. ტრაქტატი « ალოგენის » ბოლოს ანგელოზი ეუბნება ინიციირებულს :
«ჩაიწერე რასაც გეტყვი და გაგიმეორებ იმათთვის ვისაც შენ ღირსად ჩათვლი ; და დადე ეს წიგნი მთაზე მცველის მოხმობით « მოდი თავზარდამცემო!»
»ოგდოადაში » და « ენეადაში », ნაგ ჰამადის VI კოდექსის ჰერმეტული გნოზისის ტექსტში ავტორი მიმართავს ეგვიპტეს და ისე იძლევა რეკომენდაციებს ტექსტის დასაცავად: «წიგნი უნდა დაიწეროს იეროგლიფებით ფირუზისფერ სტელებზე ; მას დაიცავს თვითონ სული და დააყენე გომბეშოების და კატების სახეების მქონე მცველები. მეტიც, ამ წიგნზე დაიწერება წყევლა რათა ღმერთის საიდუმლო სახელი არ გამოიყენოს უზნეო ხალხმა».
«იოანეს აპოკრიფონში » გადმოცემულია ის რაც იესომ ზეპირად უთხრა იოანეს: «ეს გამოცხადებები გადაეცი იმათ ვისაც აქვთ იოანეს სულიერი ბუნების მსგავსი სულიერი ბუნება და ეკუთვნიან ურყევ თაობას და წინასწარ შევაჩვენებთ იმათ ვინც ამ წიგნს გასცვლიან საჩუქარში თუ საჭმელ-სასმელში».
ზეციური სასახლის ზღურბლზე:
გნოსტიკური ეზოტერიზმის ერთ-ერთი ყველაზე შთამბეჭდავი ასპექტია ტრანსცენდენტური ღმერთის ხილვის საკითხი. ინიციირებულს შეუძლია მისთვის თვალის შევლება ხილვით ზეციური მოგზაურობის დროს. გნოსტიკოსთა ყველაზე ფარული მოძღვრების გულშია ღვთაებრივი სასახლე და დღე და ღამე მგალობელი ანგელოზების ეზო. ინიციირებული ექსტაზში მოჰყავთ და ის მიჰყავთ ზეციური სასახლის ზღურბლამდე ანგელოზთა სახელების ცოდნას (ეს სახელები ატარებენ ღვთაებრივ სახელს, ტეტრაგრამას) და მათ წარმოთქმას ოკულტური ტექნიკების შესაბამისად. ზოგ ტექსტში დიაგრამები და ნახატები წარმოადგენენ ხმოვან ასოებს, თან ახლავენ გამოცხადებებს და როგორც ჩანს აიოლებენ გაგებას.
შემოიფარგლება თუ არა საიდუმლო მხოლოდ ნათქვამით ? ხანდახან ჩნდება კითხვა ნამდვილად ასრულებდნენ თუ არა გნოსტიკურ ტექსტებში ნახსენებ რიტუალებს თუ მათ აქვთ მხოლოდ სიმბოლური მნიშვნელობა?
გნოსტიკოსთა ზოგ წრეში ალბათ ატარებენ რიტუალებს მომაკვდავებისთვის რათა მათ გაუადვილდეთ კოსმოსის საზღვრების გავლა (საზღვრებს იცავენ მტრულად განწყობილი მესაზღვრეები. იმეორებდნენ გნოსტიკოსისთვის ცნობილ ფორმულებს რომლებიც ეხება მის საწისებს:
«მე ვარ წინაარსებული ღმერთის შვილი და მე ვბრუნდები იქ საიდანაც მოვედი » მარკოზ მოგვის რიტუალის თანახმად ეხმარებიან მომაკვდავს ზეციურ სასუფეველში მოხვედრაში.
სხვა რიტუალები ალბათ რჩებიან სიმბოლოს დონეზე: ალბათ ასეა სულის და ხორცის ერთ მთლიანობად გამაერთიანებელი ქორწინების რიტუალის შემთხვევაში: «შენ ხარ მე და მე ვარ შენ და ვარ იქ სადაც შენ ხარ»(ევას სახარება).
მუდამ იყო თუ არა გნოზისი ეზოტერული ? მუდამ არის პროზელიტიზმის ცდუნება და მცირერიცხოვანი ადეპტებისთვის განკუთვნილი ეზოტერული განცდა. ჩვენამდე მოღწეული ტექსტების კითხვა გვიჩვენებს რომ ზოგი უფრო დიდაქტიკური ტექსტი გადმოსცემს გნოზისის მთავარ ხაზებს ნეოფიტის დამაბნეველი რთული მითების მოხმობის გარეშე. ანტიკური ხანის დასასრულის კულტურულ სცენაზე დასარჩენად გნოზისი იძულებული იყო ოდნავ გასცდენოდა დახურულ წრეს.
_______________________________________
ძველი გნოზისი ანუ გნოსტიციზმი ჩანს ა.წ.II-III საუკუნეებში. მისი სახელგანთქმული მოაზროვნეები არიან სამარიტელები, ეგვიპტელები, სირიელები თუ მცირეაზიელები.
მათი ძალიან სინკრეტისტული აზრი წინ წამოსწევს ცოდნას.
გნოსტიციზმის თანახმად ადამიანში არის შეუცნობელისაგან მომავალი ღვთაებრივი ნაპერწკალი, მაგრამ ადამიანი ამქვეყნად არის დილეგში ჩაგდებული ტყვესავით და ის ნაპერწკალი ჩამქრალია. სამყარო, წუთისოფელი არის დაბალი საფეხურის ღმერთის, დემიურგის მიერ შექმნილი ციხე. ამ დემიურგმა ადამიანს მიუსაჯა უმეცრება და საკუთარი მეობის დავიწყება და ადამიანი შებოჭა ხორციელი, ფიზიკური არსებობის ხუნდებითა და ბორკილებით. მიუხედავად ამისა ზოგ ადამიანს ძალუძს გამოცხადებით მათი შინაგანი სინათლის გაცოცხლება და ზეციურ სამშობლოში დაბრუნება : სწორედ ესაა გნოზისი.
მწვალებლობის ბრალდება:
გნოზისი თავიდან ცნობილი გახდა მხოლოდ მისი მოწინააღმდეგეების ნაწერებიდან. ეკლესიის მამები (II-IV სს.) წერენ პოლემიკურ ნაწარმოებებს გნოზისის მთავარი მიმდინარეობებისა და მოძღვართა წინააღმდეგ და მათ ბრალად სდებენ მწვალებლობას.
აი რას უარყოფენ ეკლესიის მამები გნოსტიციმში : გნოსტიკოსების მტკიცებით სამყარო შექმნილია დაბალ საფეხურზე მდგომი და ხშირად ბიბლიის ღმერთთან გაიგივებული დემიურგის მიერ ; ქრისტე არის მხოლოდ ღვთაებრივი ბუნების წინაარსებული არსება ; ტრანსცენდენტური ღმერთის მიერ გამოგზავნილი ქრისტე მოვიდა არა ცოდვილი ადამიანის გამოსასყიდად არამედ მისთვის ცოდნის გასამჟღავნებლად.
გნოსტიკოსების წინააღმდეგ ამხედრდა ზოგი წარმართი ფილოსოფოსიც, მათ შორის პორფირი და პლოტინი III საუკუნეში.
გნოსტიკოსების დიდი ლიტერატურული მემკვიდრეობა თითქმის მთლიანად დაიკარგა. მიუხედავად ამისა გნოსტიკოსთა ხმას გვაგონებს ზოგი IV საუკუნეში ბერძნულიდან კოპტურად თარგმნილი ტექსტი. უმდიდრესი აღმოჩენაა ნაგ ჰამადის 52 ტრაქტატის აღმოჩენა ზემო ეგვიპტეში 1945 წელს.
( გაგრძელება იქნება).
No comments:
Post a Comment