4.02.2011

ქარიშხალში მოყოლილი ჩრდილო კავკასია,თეთრ-წითელი მხეცობები,საიდ შამილის წერილი.


by Gueorgui Mardjanichvli on 2010 წლის 23 07, პარასკევი, 23:01-ზე

საიდ შამილი
რევოლუციის შემდეგ : 
მიუხედავად მთიელთა დამარცხებისა და მთელ ჩრდილოეთ კავკასიაში ჯომუნისტური რეჟიმის დამყარებისა ნაყშბანდითა მოძრაობა განაგრძობდა არსებობას მისი იატაკქვეშა ხასიათის გამო. 

ნაყშბანდიას გავლენიანი მოძრაობის მონაწილეებს შორის იყვნენ კომუნისტი ლიდერებიც რომლებიც თავს წმინდა კომუნისტებად აცხადებდნენ. 
მაგრამ 1923 წელს ზოგი მათგანი აღმოაჩინეს და ამხილეს და ჩეჩნეთს თავს დაატყდა ანტირელიგიური რეპრესიები. 
ხელისუფლების დადგენილებით ყველა ჩეჩენისთვის უნდა ჩამოერთვათ იარაღი, ლიკვიდირებული უნდა ყოფილიყო რევოლუციის ყველა მტერი. 
ეს ეხებოდა აჯანყებულებს რომლებიც განაგრძობდნენ მთებში წინააღმდეგობის გაწევას,მაგრამ აგრეთვე სუფიათა მთელ ქსელს. 
სიკვდილით დასაჯეს ან ციმბირში გადაასახლეს მრავალი კომუნისტი ლიდერი რომელთა დანაშაულიც მხოლოდ ის იყო რომ ისინი კავკასიელები იყვნენ. მათ ბრალად დასდეს სუფიათა თანამზრახველობა ან სიმპატია სუფიების მიმართ. 
წლების მანძილზე გაგრძელებულ ამ დაპატიმრებებს და მკვლელობებს კავკასიელმა მაჰმადიანებმა უპასუხეს 1929 წლის კიდევ ერთი აჯანყებით. 
ეს აჯანყება რომელსაც წყვეტდა დაზავებათა ხანმოკლე პერიოდები ჩეჩნეთში და დაღესტანში გაგრძელდა 1936 წლამდე, ინგუშეთში კი მეორე მსოფლიო ომის დასაწყისამდე. 
 1920-
ან წლებში, ბოლშევიკების მიერ ჩადენილ სისასტიკეთა შემდეგ კავკასიის მთიელთა გრძნობების საჩვენებლად გთავაზობთ იმამი შამილის შვილიშვილი საიდ შამილის ნაწერს რომელიც გამოქვეყნდა პარიზში 1926 წლის დეკემბერში ჟურნალი « პრომეთეს» მეორე ნომერში ( ჟურნალი «პრომეთე» იყო კავკასიის და უკრაინის ხალხების ეროვნული დაცვის ორგანო. პირველი წელი,°2, 
«
რუსები და ჩრდილოეთი კავკასია»,გვ.12-15). 
 « 1917-1921
წლებში ჩრილოეთ კავკასიის თავისუფალ მთიელებს მოუხდათ ბრძოლა სისასტიკეთა ჩამდენი წითელი თუ თეთრი რუსების წინააღმდეგ. ამ ბრძოლის შედეგი იყო მრავალი ათასი მთიელის დაღუპვა. ისინი გმირულად დაეცნენ. 
ჩვენ გვჯეროდა რომ რუსული მენტალიტეტი შეიცვალა და ვიმედოვნებდით რომ XX საუკუნე ჩვენთვის იქნებოდა კეთილდღეობის და ბედნიერების საუკუნე,მაგრამ ჩვენ ძალიან შევცდით. 
ჩვენ დაუყოვნებლივ სინანულით დავასკვენით რომ რუსეთი არ გამხდარა უფრო ცივილიზებული, და მას არ გააუმჯობესებია თავისი მმართველობა. პირიქით,ის სულ უფრო და უფრო მოურიგებელი,სულ უფრო და უფრო დაუნდობელი ხდებოდა,რომ ის უსვინდისოდ და მსოფლიო საზოგადოებრივი აზრისათვის ანგარიშის გაუწევლად ჩადიოდა ისეთ საშინელ დანაშაულებს რომელთა ჩადენასაც ვერ გაბედავდნენ რუსეთის მეფეებიც კი XIX საუკუნეში. 
 1921
წელს რუსეთმა შესძლო კავკასიის მეორედ დაპყრობა. შეგვიძლია ვთქვათ რომ იმ დღიდან კავკასიის ხალხები ისევ გახდნენ რუსების ტყვეები. 
დღეს ჩრდილოეთი კავკასია ქმნის ერთმანეთისგან გამოყოფილი და სხვადასხვა ცენტრებთან დაკავშირებული მრავალი რესპუბლიკისგან და ავტონომიური პროვინციებისაგან შემდგარ მოჩვენებით სახელმწიფოს. ხალხებს სურთ გაერთიანება, მაგრამ ამას ყურადღებას არ აქცევენ. 
ჩვენ დარწმუნებული ვართ რომ ესაა მხოლოდ პალიატივები ვინაიდან სინამდვილეში დაპირებული დამოუკიდებლობისა და თავისუფლების მაგივრად ბატონობს კავკასიაში ჯერაც არნახული საშინელი ტირანია. 
 1922-1923
წლებში რუსულმა არმიამ და ჩკ- რეაქციონერად გამოაცხადეს და დახოცეს ათასობით უდანაშაულო ადამიანი. მაგრამ რა უნდა ითქვას ციმბირში გადასახლებულ ქალებზე და ბავშვებზე რომლებსაც ის ხოცავს შიმშილი და სიღატაკე? მათაც რეაქციონერებს დაუძახებენ? უცნაური ამბავია... 
თითქოს ეს არ იყო საკმარისი,ჩვენ ზედიზედ ვხედავთ შემდეგ რამეებს : 
 1924
.: ოსურ-ინგუშური ინციდენტი; 
 1925
.: სისხლიანი სამხედრო ოპერაცია მთიან რაიონებში კერძო პირებისთვის იარაღის ჩამორთმევის საბაბით; 
 1926
.: ყარაჩაებსა და ჩერქეზების რეგიონს შორის არსებულ მიწებთან დაკავშირებული ინციდენტი. 
დღეს საბჭოთა მთავრობამ თითქოს გადაწყვიტა კავკასიის მთიელთა საბოლოო და სისტემატური მოსპობა. ის აგზავნის თვითმფრინავებს რომლებიც ლაჩრულად ბომბავენ სოფლებს. აგზავნის ხარბად მძარცველ ჯარისკაცებს. უცნაური საქმიანობა ! გაუგებარი და უსარგებლო სისატიკეები ! 
ჩვენ გვინდა ვიცოდეთ თუ რატომ სჯერა რუსეთს რომ მას აქვს ამდენი დანაშაულის ჩადენის,კავკასიაში მძარცველებისაგან შემდგარი ჯარების გაგზავნის უფლება. 
ოჰ... თქვენ ვინც შეესიეთ კავკასიას,ვისაც გსურდათ კავკასიელი ხალხის თავისუფლების მოხრჩობა,ვინც გადაასახლეთ,გააძევეთ კავკასიელთა ნაწილი,აშკარაა რომ თქვენ ეხლა გინდათ კავკასიელთა მთლიანად გაჟლეტა, კავკასიელთა მთლიანად მოსპობა. 
მე მივმართავ ცივილიზებულ სამყაროს და ერთა ლიგას და მაინტერესებს არსებობს თუ არა ძალა რომელსაც შეუძლია პასუხი მოსთხოვოს მოსკოვს მის მიერ ჩადენილი დანაშაულების გამო. » 
.შამილი,1926 წლის დეკემბერი 
(გაგრძელება იქნება).

ქარიშხალში მოყოლილი ჩრდილო კავკასია...

ვასან-გირეი დჯაბაგი (დჯაბაგიევი)

by Gueorgui Mardjanichvli on 2010 წლის 23 07, პარასკევი, 15:31-ზე


გაიდარ ბამათი
ახალი მთავრობის,კავკასიის მთიელთა კავშირის შექმნისთანავე გაიდარ ბამატმა მონაწილეობა მიიღო მოსკოვში გამართულ მაჰმადიან ხალხთა დიდ ყრილობაში რომლის დროსაც მან განაცხადა რომ «რუსეთის მაჰმადიანთა ეროვნული საკითხის გადაწყვეტა შეიძლება მხოლოდ ისლამის საფუძველზედა თქვა რომ «რუსეთის ყველა მაჰმადიანმა უნდა შექმნას ერთი ერი 
მისი იდეოლოგია მთლიანობაში ძალიან ლიბერალური იყო. მისი აზრით მთავრობა უნდა შემდგარიყო წვრილი ხალხის ინტერესების სამსახურში მდგარი ინტელექტუალებისაგან და ამავე დროს უნდა მომხდარიყო შარიათის გარდაქმნა თანამედროვე სამყაროზე მის მოსარგებად. 
 1917
წლის 20 სექტემბერს ვლზდიკზვკაზში შედგა კავკასიის მთიელთა კავშირის მეორე ყრილობა. რუსეთში რევოლუციის დაჩქარების პერიოდში განიხილეს თანამედროვე საკითხები. ამ ყრილობაში მონაწილეობა მიიღეს იმ ხალხებმაც რომლებიც არ ესწრებოდნენ პირველ ყრილობას და გადაწყვიტეს კავშირში შესვლა. 
კავკასიის მთიელთა კავშირში შევიდნენ დაღესტანის ხალხები, 
ყაბარდოელი ჩერქეზები და ბალყარლები,ოსები,ინგუშები,ჩეჩნები,ყუმიყები,ყარაჩაელები,ნოღაები და აფხაზები. 
 (
აქ პატივცემული მკვლევარი არაფერს ამბობს იმაზე რომ აფხაზები გაყოფილი იყვნენ, რომ მათ მნიშვნელოვან ნაწილს უნდოდა საქართველოსთან ყოფნა. ეს მოგვიანებით გამოიხატა აფხაზი ნესტორ ლაკობას დაპირისპირებაში აფხაზ არზაყან ემუხვართან ( საქართველოს დამფუძნებელი კრებისა და აფხაზეთის ეროვნული საბჭოს წევრმა არზაყან ემუხვარმა ხელი მოაწერა ორ უმნიშვნელოვანეს აქტს: საქართველოს დამოუკიდებლობის აქტს და აქტს დემოკრატიული საქართველოს შიგნით აფხაზეთის ავტონომიის შესახებ. სტალინის ნებართვით თუ დავალებით აფხაზეთის დამოუკიდებლობის გამომცხადებელმა ნესტორ ლაკობამ არზაყან ემუხვარი გამოაცხადა ხალხის მტრად და მას სიკვდილის განაჩენი გამოუტანა. ეს განაჩენი მოგვიანებით კგბ- წინაპარმა ნკვდ- სისრულეში მოიყვანა პარიზში სადაც არზაყან ემუხვარი ბოლშევიკების აგენტებმა მოწამლეს,მთარგმნელი). 
 1917
წლის მოვლენების პირობებში კავკასიელ ხალხთა ეს კავშირი სპონტანურად შეიქმნა. ის გადაშლილი იყო შავი ზღვიდან კასპიის ზღვამდე და ასე აკონკრეტებდა ისლამის სახელით გაერთიანების პროექტს,რისი განხორციელების გულისთვისაც თავდადებით იბრძოდნენ XVIII საუკუნის ბოლოს შეიხ მანსური და მოგვიანებით შამილი. 
მეორე ყრილობის დროს გადაწყდა რესპუბლიკის, ჩრდილოეთ კავკასიის რესპუბლიკის შექმნა. კონსტიტუციის პროექტის შემუშავება დაევალა მუდმივ კომისიას. 
ორი თვის შემდეგ ,1917 წლის ნოემბერში, ბოლშევიკებმა პეტროგრადში აიღეს ძალაუფლება და კავკასიის მთიელთა კავშირი უშუალოდ დაუპირისპირდა რუსეთის ახალ მთავრობასა და საბჭოებს. 
გაიდარ ბამატი და მისი კავკასიელი ამხანაგები ( ტაპა ჩერმოევი,მოჰამედ კადი დიროვი...) თვლიდნენ რომ ჩერქეზი და დაღესტნელი ხალხების საერთო მთავრობის შექმნა არ ყოფილა მიზანი თავისთავად. 
ისინი თვლიდნენ რომ ასეთი სახელმწიფო სიცოცხლისუნარიანი იქნებოდა მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ კი ჩრდილოეთ კავკასიის და ამიერკავკასიის ხალხები შეთანხმდებოდნენ და მოახერხებდნენ თანამშრომლობას ყოველგვარი გარეშე აგრესიისაგან თავდაცვის მიზნით. 
ამიტომ ოცნებობდნენ ისინი აზერბაიჯანის, სომხეთის, საქართველოს, ჩერქეზი და დაღესტნელი ხალხების გამაერთიანებელი კავკასიური კონფედერაციის შექმნაზე. 
 1918
წლის აპრილში ტრაპიზონში ჩავიდა დელეგაცია გაიდარ ბამატის თავმჯდომარეობით. იქ მიმდინარეობდა ამიერკავკასია-თურქეთის კონფერენცია. დელეგაციის მიზანი იყო აზერბაიჯანის,საქართველოს და სომხეთის სხვადასხვა წარმომადგენლის დარწმუნება პოლიტიკური ერთიანობის აუცილებ- 
ლობაში. 
 1918
წლის 1 აპრილით დათარიღებულ წერილში რომელიც გაიდარ ბამატმა გაუგზავნა ოსმალეთის და ამიერკავკასიის დელეგაციების თავმჯდომარეებს ჩრდილოეთ კავკასიის მთიელთა კავშირის წინადადება შემდეგნაირადაა გადმოცემული : 
 «
ჩრიდილო კავკასიელებს მტკიცედ სწამთ რომ ამიერკავკასია ვერ იარსებებს როგორც დამოუკიდებელი სახელმწიფო დაღესტნისა და ჩრდილო კავკასიის ხალხების ტერიტორიასთან კავშირის გარეშე. 
კავკასიის ერთიანი სახელმწიფოს შექმნა ნაკარნახევია გეოგრაფიული,ეკონომიკური,სტრატეგიული და პოლიტიკური მოსაზრებებით. 
ჩრდილო კავკასიის დელეგაციამ ამ მაღალი მიზნის მიღწევა მიზნად დაისახა ამიერკავკასიის ეროვნულ ორგანიზაციებთან კავშირის დამყარებით და ტფილისში და ბაქოში წარდგენილი მოთხოვნების შესაბამისად. 
ამის გაკეთებისას ჩვენ გვინდა დავიჯეროთ რომ ყველა კავკასიელ ხალხს ამოძრავებს კავკასიის შიგნით ერთობლივი,მშვიდობიან და მეგობრული ცხოვრების და სოლიდარული საგარეო პოლიტიკის გატარების მგზნებარე სურვილი. 
ჩვენ ვფიქრობთ რომ დაუყოვნებლივ უნდა მოისპოს მტრული დამოკიდებულებები ჩვენს შორის და მეზობელ სახელმწიფოებთან. უნდა გამოირიცხოს ამიერკავკასიის მტრული ოპერაციები მეზობელი სახელმწიფოების წინააღმდეგ. ამ ოპრაციების შესაძლებლობას ჩვენ ვთვლით უდიდეს უბედურებად მთელი კავკასიისთვის...» 
ამიერკავკასიის სახელმწიფოებთან დაახლოების ამ მცდელობამ მარცხი განიცადა და 1918 წლის 11 მაისს ჩრდილოეთ კავკასიის რესპუბლიკამ გამოაცხადა თავისი დამოუკიდებლობა. 
ამის შემდეგ ამ მთავრობის წევრებმა მიზნად დაისახეს საერთაშორისო აღიარების მოპოვება. 
ასე მოხდა რომ 8 ივნისს ბათუმში დაიდო თურქეთთან მეგობრობის ხელშეკრულება. გერმანიის დელეგაციამ ჩრდილოეთ კავკასიის რესპუბლიკის კუთვნილ ტერიტორიად აღიარა დაღესტანი და მთელი თერგის რეგიონი. 
 1918
წლის ოქტომბერში გაიდარ ბამატი ჩავიდა სტამბოლში სადაც მან კიდევ ერთხელს სცადა აზერბაიჯანის,სომხეთის და საქართველოს წარმომადგენლების დარწმუნება კავკასიური კონფედერაციის პროექტის მიღების აუცილებლობაში. 
შემდეგ ის მრავალი თვის განმავლობაში იყო ბერნში,რის შემდეგაც შეუერთდა პარიზში მისი მთავრობის დელეგაციის წევრებს. დელეგაციის მიზანი იყო სამშვიდობო კონფერენციაში მონაწილეობის მიღება და მისი მონაწილეებისთვის კავკასიის ხალხთა პრობლემებისა და მათი კანონიერი მოთხოვნების გაცნობა. 
ბერნში და პარიზში ყოფნისას ეს «კავკასიის ტალეირანი» დაუღალავად უგზავნიდა წერილებს და მემორანდუმებს მრავალ სახელმწიფო მოღვაწეს 
(
პრეზიდენტ ვილსონს,ჟორჟ კლემანსოს...),პოლიტიკოსს თუ დიპლომატს (არისტიდ ბრიანი,ჟორჟ პიშო...) თუ იმ დროის ყველაზე ცნობილ მწერლებს (ანატოლ ფრანსი, პიერ ლოტი...). ამ წერილებში გაიდარ ბამატი ლაპარაკობდა ჩერქეზი და დაღესტნის ხალხების მიერ გადატანილ ტანჯვაზე და სამშვიდობო კონფერენციის წევრებს მოუწოდებდა ამ ხალხებისთვის დახმარების გაწევისაკენ. 
მაგრამ მისი პარიზში ყოფნის დროს,სამშვიდობო კონფერენციის ხანაში, დაღესტანს,ჩეჩნეთს და ჩრდილოეთ ოსეთს შეესივნენ თეთრი არმიების სარდალი გენერალი დენიკინის და შემდეგ ბოლშევიკების ჯარები. 
კავკასიას ცეცსლი წაეკიდა და ის იქცა ერთდროულად თეთრების,კაზაკების, 
წითლების და მთიელების მიერ მათი იდეალების სახელით ჩადენილ სისასტიკეთა თეატრად. 
ბოლოს და ბოლოს, გააფთრებული წინააღმდეგობის გაწევისა და მრავალი ოკუპაციის შემდეგ სისხლისაგან დაცლილმა ჩრდილოეთმა კავკასიამ კაპიტულაცია გამოაცხადა ბოლშევიკური ნიაღვარის წინაშე და ამ ნიაღვარმა მრავალი წლით არარაობად აქცია ჩრდილოეთი კავკასიის მისწრაფება დამოუკიდებლობისკენ (მიუხედავად ძალიან რთული მდგომარეობისა საქართველო მაინც იდგა ჩრდილო კავკასიის გვერდში: 1919 წლის მაისში დაღესტანის დენიკინის ჯარების მიერ ოკუპაციის პირობებში მთის მთავრობამ თვითდაშლა გამოაცხადა და გადავიდა ტფილისში. მისი ზოგი ყოფილი წევრი მონაწილეობდა 1920-1921 წლების გორიცკის აჯანყების მომზადებაში,მთარგმნელის შენიშნვა, გაგრძელება იქნება).