 |
| პროკუდინ-გორსკის მიერ გადაღებული ქართველი ქალი. |
1904 წელს სოლიდური ადამიანი,ოჯახის მამა დაიძრა ექსპედიციაში თურქესტანში მზის დაბნელების გადასაღებად. ეს იყო დასაწყისი.
შემდეგ ის წავიდა მთიან დაღესტანში. იმავე წელს მან გადაიღო ფინეთი და სანკტ-პეტერბურგის არემარე. მას მოუნდა მთელი რუსეთის უკვდავყოფა რათა ყველას,და პირველ რიგში ბავშვებს, ენახათ და ყვარებოდათ ქვეყანა. პროკუდინ-გორსკი დარწმუნებული იყო იმაში რომ მისი ნამუშევრების მნახველი მათ სამუდამოდ დაიმახსოვრებდა და განათლება იქცა მისი ცხოვრების აზრად.
ამ მოღვაწემ ჩაიფიქრა გრანდიოზული პროექტი, ფერადი ფოტოთი აესახა მისი თანამედროვე რუსეთი,ისტორია და კულტურა. მას დაეხმარა ნიკოლოზ მეორე. ამ დროისთვის პროკუდინ-გორსკი რუსეთში პოპულარული იყო და მას იწვევდნენ წარჩინებული ოჯახები. მისი სახელი იმპერატორმაც გაიგო.
პროკუდინ-გორსკიმ ფოტოაპარატით მოიარა თურქესტანი, ურალის და კავკასიის მთები,მუღანის ველი და ფინეთი,მთელი რუსეთის იმპერია. ეს არ იყო რუსი აზნაურისთვის//1863 წელს დაბადებული პტოკუდინ-გორსკი კი რუსი აზნაური იყო// ჩვეულებრივი მოვლენა.ბერლინში,ადოლფ მიტეს ლაბორატორიაში მან ისწავლა მეცნიერული ფოტოგრაფია და შემდეგ ის იღებდა იმ დროისთვის სულ უჩვეულო ფერად ფოტოებს და მეთოდიც და აპარატურაც თვითონ მოიგონა.
1909 წლისთვის სერგეი მიხაილოვიჩს უკვე ჰქონდა რუსეთის ხედების კოლექცია. მან მიიღო მსოფლიო აღიარებაც. ის გახდა პარიზის,ანტვერპენის და ნიცას გამოფენების ლაურეატი. მთელ რუსეთში სახელი გაითქვა ლევ ტოლსტოის მისმა ფერადმა პორტრეტმა.
რუსეთის გეოგრაფიულმა საზოგადოებამ ის ძმებ ლუმიერებთან ერთად აირჩია თავის წევრად.
მისი ფოტოები ნახა და მოიწონა ნიკოლოზ მეორემ, იმპერატორმა და იმპერატრიცამ ბავშვებით მადლობა გადაუხადეს მას და ამის შედეგად პროკუდინ-გორსკიმ მიიღო 2 ძვირფასი ქაღალდი. მისი საიმპერატორო უდიდებულესობა მას წერილებით რთავდა ნებისმიერ ადგილას ფოტოების გადაღების ნებას და ტრანსპორტის მინისტრი რუხლოვი იმპერატორის ნების დამოწმებით ყველა ოფიციალურ პირს ავალებდა ბატონ პროკუდინ-გორსკისთვის ნებისმიერ ადგილას და ნებისმიერ დროს დახმარების გაწევას.
ტექნიკური პრობლემები გადაწყდა. ქვეყანაში მოგზაურობისთვის პროკუდინ-
გორსკის მისცეს ლაბორატორიად გადაკეთებული საგანგებო ვაგონი,სადაც საჭირო იყო გამოუყოფდნენ ხოლმე მანქანებს,ძრავიან ნავებს. ფული მისთვის არ გამოუყვიათ და ის თავისი საკუთარი ფულით იღებდა.
მიუხედავად ამისა ის იღებდა პირველ მსოფლიო ომამდე. მან გადაიღო კავკასია,თურქესტანი,ვოლგა,1812 წლის სამამულო ომის სამახსოვრო ადგილები. ის გეგმავდა 10 000 ფოტოს გადაღებას.
 |
| ეს თვითონ პროკუდინ-გორსკი |
თვითონ პროკუდინ-გორსკის მიერ შედგენილი სია მეტია ვიდრე უბრალო რეესტრი. საქმეში ჩახედული მკითხველი დაინახავს ეროვნულ განაპირა მხარეებზე დასმულ აქცენტს. პროკუდინ-გორსკის არ უნდოდა მარტო ილუსტრაციები,მას სურდა ქადაგება და განათლება.
აჯანყებული კავკასია და ველური//ისემც რა ვუთხარი,გ.მ.// შუა აზია ჩანდნენ მშვიდობიანი და სიმპატიური სახით. პროკუდინ-გორსკი იქცა გამყოლად და მეგზურად. ის უარყოფდა მოარულ აზრებს და აჩვენებდა უცხო სახეების სილამაზეს. ის არ იყო სინამდვილის გულგრილი მეასლე, ის სთავაზობდა გაცნობას და იყოლიებდა. ეს იყო მნიშვნელოვანი მისია.
უცნობია ესმოდა თუ არა ეს მის უზენაეს მფარველ იმპერატორს,მაგრამ ფოტოგრაფიის მოყვარული ნიკოლოზ მეორე იბარებდა და იწვევდა ხოლმე პროკუდინ გორსკის. მას უნდოდა მეფისწული ალექსისთვის რუსეთის ხედების საგანგებო ალბომის დაკვეთაც.
ვერ მოასწრეს ვერც დამკვეთმა და ვერც შემსრულებელმა. ცარიზმის ლაქიად და და სისხლისმელის პირადი დაკვეთების შემსრულებლად გამოცხადებულ პროკუდინ-გორსკის აღარ დაედგომებოდა რუსეთში და 1918 წელს ის წავიდა თავის სამშობლოდან. ის ჩავიდა სტუმართმოყვარე და რუსი ინტელიგენტების საყვარელ საფრანგეთში. 1922 წელს იქ 2300 ფოტოფირფიტით ჩავიდნენ მისი შვილები მიხაილი და დმიტრი. მშვენიერი რუსეთი ბოლშევიკებს არ სჭირდებოდათ. საზღვარზე მათ გაატარეს ფოტოები მხოლოდ იმისა რაც მათი აზრით უმნიშვნელო იყო თავდაცვისთვის. მაგრამ პროკუდინ გორსკი ამითაც ბედნიერი იყო. მას შეეძლო საგანმანათლებლო მოღვაწეობის გაგრძელება და თავისი მიზანი შემდეგნაირად ჩამოაყალიბა:
"თავისი სამშობლოს დამვიწყებელი ან ვერც მნახველი ახალგაზრდებისთვის რუსეთის მშვენიერების ჩვენება და დამტკიცება და ამით ეროვნული შეგნების გაღვიძება შეიძლება რუსეთის სილამაზის და სიმდიდრის ჩვენება ეკრანზე როგორც ის სინამდვილეში იყო, ანუ ნამდვილი ფერებით".
1922 წელს პროკუდინ-გორსკიმ ძმებ ლუმიერებთან ერთად შექმნა ლაბორატორია სადაც მუშაობა დაიწყეს მისმა შვილებმაც.
მოღვაწე გარდაიცვალა გერმანული ოკუპაციის დროს. ის დაკრძალულია პარიზთან, რუსულ სასაფლაოზე სენ-ჟენევიევ-დე-ბუა.
ЦАРЬ В ПОМОЩЬ
 |  |
| Закат солнца в Гаграх. 1912 г | Старик и дети. Между 1905 – 1915 г.г |
 |  |
| Алим-Хан, эмир Бухары. 1907г. | Молодые русские крестьянки. 1909 г. |
 |  |
| На дрезине недалеко от Петрозаводска.1916 г. | Евгеньевский источник. Боржом. 1912 г. |
 |  |
| Георгиевский кавалер с супругой (Типы Дагестана). 1912 г. | Грузинка. 1912 г. |
Не успели. Ни заказчик, ни исполнитель… «Прислужнику царизма», исполнителю личных заказов «кровопийцы» не стало места в новой жизни. В 1918 году Прокудин-Горский покинул Россию. Недолгие странствия привели его в гостеприимную и любимую российской интеллигенцией Францию. В 1922 году туда же приехали и его сыновья Михаил и Дмитрий. И не с пустыми руками: привезли 2300 пластин с фотографиями. Прекрасная Россия оказалась большевистской власти не нужна. Через границу не пропустили лишь изображения объектов, которые посчитали важными для обороны. Но Прокудин-Горский и этим был счастлив: он мог продолжить просветительскую деятельность. Теперь он формулировал цели так: «Единственный способ показать и доказать русской молодежи, уже забывающей или вообще не видевшей своей Родины, всю мощь, все значение, все величие России и этим пробудить столь нужное национальное сознание – это показать ее красоты и богатства на экране такими, какими они действительно и являлись в натуре, т.е. в истинных цветах».
В 1922 году в Ницце Прокудин-Горский вместе с братьями Люмьер создал фотолабораторию, где начали работать его сыновья. Скончался подвижник во время немецкой оккупации. Последний приют замечательного художника и ученого – кладбище Сен-Женевьев-де-Буа, «под Парижем российский погост».
НАЙДЕННАЯ РОССИЯ
А что же коллекция уникальных цветных фотографий? Кого благодарить за сохранение России? Вы уже знаете – американцев. После войны в США решили издать «Историю русского искусства», а когда понадобились цветные иллюстрации, кто-то из иммигрантов-консультантов вспомнил об уникальных работах Прокудина-Горского. Парижский представитель Рокфеллер-центра нашел сыновей Сергея Михайловича и выкупил у них (кстати, очень выручив их деньгами) 1600 пластин. Потом их передали в Библиотеку Конгресса. Там они и хранились невостребованными: полюбоваться видами России в ту пору можно было только с помощью специального проектора. Но на помощь пришли современные компьютерные технологии – и вот уже любой пользователь интернета может рассмотреть прошлое России прямо на экране своего монитора.
С каждым годом коллекция работ Сергея Михайловича Прокудина-Горского пополняется. Россия ищет «Россию, которую мы потеряли». И находит.
Георгий Кожин. Фото Сергея Прокудина-Горского (Библиотека Конгресса США)
No comments:
Post a Comment