5.29.2011

იკითხეთ, იკითხეთ, იკითხეთ რამე ! 14


etruskebi batonobdnen zRvebze :

italiis istoriaSi etruskebi Sevidnen rogorc mezRvaurebi. toskana iyo maTi sayrdeni baza da iqidan awyobdnen isini eqspediciebs naxevarkunZulis irgvliv sazRvao gzebis dasapyrobad da gasakontroleblad. Zalian adre dasWirdaT maT vaWrobis uzrunvelsayofad savaWro flotis ageba, maTi portebis, maTi sanapiros da maTi komerciuli imperiis asagebad sabrZolo flotis mSenebloba.
tirenielebze da maT zRvaTa imperiaze saubrisas avtorebs xSirad mosdiT TavSi cneba Talasokratia: « etruskTa Zliereba iseTi iyo, ambobs titus liviusi, rom maTi dideba avsebda ara marto xmeleTs aramed zRvasac italiis mTel sigrZeze alpebidan mesinis srutemde». SemTxveviTi ar yofila rom sardebis zRvas saxeli Seucvales da uwodes sanapiros axal mkvidrTa saxeli. « es moxda imitom, aRniSnavs diodore sicilieli, rom isini imdenad Zlierebi iyvnen zRvaze rom isini didi xnis manZilze batonobdnen zRvebze. italiis garemomcvel zRvas amitom uwodes tireniis zRva». Zveli mwerlebi etruskebs xatavdnen gulad da saSiS zRvaosnebad. MmaT ukavSirdeba realuri ambebi, legendebi Tu anegdotebi.

swored tirenielebma moitaces samosidan heras saxelganTqmuli qandakeba da broronis qalebi moitaces atikidan. MmaT abraleben agreTve aTenis dapyrobasa da gaZarcvas. isini saSiSebi iyvnen aRmosavleT da dasavleT xmelTaSuazRvispireTSi, tireniul da ioniur Tu siciliis yuris wylebSi. Ddiodore yveba tirenielTa mier korsikis okupaciis Sesaxeb da straboni mogviTxrobs sardiniaSi maTi damkvidrebis Sesaxeb. sxva avtorebi laparakoben balearebze da espaneTis sanapiroze maT mier daarsebuli koloniebze. diodore mogviTxrobs rom karTagensa da etruskebs Soris erTxel moxda konfliqti Sua atlantur okeaneSi arsebuli kunZulis gamo.


berZnuli tradiciiT etruskebi iTvlebian piratebad romelTa gabeduli wamowyebebi da Setevebi SiSs hgvrida mTel centralur auzs. Hhomerosma maT uZRvna dionises miseuli himnis erTi pasaJi. igi yveba Tu rogor iqca erTxel dionise maT mZevlad da Tavis ganTavisufleba dionisem moaxerxa mxolod etruskTa delfinebad gadaqcevis Semdeg.

dionise laparakobs etruskTa sazRvao mSeneblobis teqnikaze. Teofraste yveba rom isini tyeebSi Wrian imdenad maRal xes rom marto es xecaa sakmarisi didi gemebis xerxemlis dasamzadeblad. EerTi berZnuli wyaros moxmobiT pliniusi imeorebs cnobas romlis Tanaxmadac gemTa win xmlisaviT gamoSverili esoden saSiSi «niskarti» erTi pizeli etruskis gamogonebaa. Amboben rom swored etruskebma gamoigones Ruzac.

Mmetismetad mravalia mowmoba da wyaro da SeuZlebelia maTi ugulvebelyofa. isini Seicaven istoriul simarTles. Mmravali aRmoCena mowmobs etruskTa codnaze navigaciisa da gemTmSeneblobis sferoSi. EerTi maTgania Tixis larnaki kaeredan romelic gviCvenebs Zv.w. VI saukuneSi momxdar gaafTrebul sazRvao brZolas. EerTi grZeli gemi, romelsac win Tvali axatia da romlis korpussac agrZelebs niskarti, utevs meores. meore gemis ekipaJi mzadaa sabrZolvelad. Oorive gemis meomrebi erTnairad arian SeiaraRebulni: muzaradebi maRali TxemiT, Subebi da mrgvali farebi. Gansxvavdeba farTa Semkuloba. Semtevi mxaris farebi Semkulia geometriuli motivebiT rogorc es Cans adreuli xanis primitiul etruskul ornamentaciaSi. MmaSin rodesac meore gemis ekipaJis farebs amkobs xaris Tavis, varskvlavebis da kiborCxalas gamosaxulebebi. laparakia etruskTa da berZenTa brZolaze? Uucnobia. Oorive tipis gemi seravda maSin tireniis zRvas da etruskebs orive unda gamoeyenebinaT....

Zvel avtorTa nawerebs erTi ram aqvT saerTo: isini gamoxataven aRfrTovanebas etruskebiT, maT pativiscemas,,SeiZleba SiSsac romelsac gvridnen berZnebs etruski zRvaosnebi. Ees msgavseba SeiZleba aixsnas mxolod piradi mogonebebiT, piradi gamocdilebiT da konkretuli monacemebisgan naqsovi realobiT. EetruskTa winaaRmdeg mimarTuli ciliswamebebi ( etruskebs xSirad warmoadgendnen rogorc piratebs) ewereba propagandis vrcel kampaniaSi rodesac mowinaaRmdegis winaaRmdeg gavrcelebuli cru braldebebi warmoadgendnen iaraRs bazrebisa da nedleulis dasapyrobad gamarTul am daundobel brZolaSi.
Aarqaul xanaSi zRvazec da xmeleTzec mefobda anarqia. zRvis yaCaRoba saqonlis qurdobaze Tu qalaqTa Zarcvaze ufro samarcxvinod ar iTvleboda. Ees imxanad iyo CveulebiTi samarTali.BerZnebi ar unda edavebodnen amitom etruskebs. TviT solonma, am brZenma kanonmdebelma uari Tqva piratebTan brZolaze! Ppolikrate samoseli iWerda ucxour gemebs da nadavlis meaTeds swiravda taZrebs. TviT Tukididem daadastura rom Zv.w. 400 wlisTvis eladis zog regionSi piratoba Cveulebrivi movlena iyo. piratobas misdevdnen mcire aziis berZnebic...SeuZlebelia vicodeT Tu ra brZolebSi unda dapirispirebodnen erTmaneTs etruskebi da berZnebi rodesac isini cdilobdnen siciliasa da toskanas Soris zRvebze gabatonebas an tibrosis CrdiloeTiT arsebuli liTonis sabadoebis dauflebas. Zveli avtorebis iSviaTi cnobebi warmoadgens dapirispirebaTa Soreul eqos, miviwyebuli mZafri ekonomikuri brZolis erT Tavs...

etruskebma ver SeuSales xeli berZnebs siciliis aRmosavleTiTa da dasavleTiT da Ceqmis qveS dasaxlebaSi.

Mmiuxedavad amisa didi kunZulis CrdiloeTiT, mesinis srutis im mxares etruskebi batonebad darCnen. Mmxolod egeosidan mosulma emigrantebma iSiidan gasvlisas daaarses qalaqi kumae, magram es iyo yvelaze CrdiloeTiT mdebare da danarCeni zonebisagan srulebiT izolirebuli qalaqi, berZnebi verasodes gascdnen am sazRvars. tireniis zRva uecrad gaiyo da dadginda gavlenis zonebi.

SeiaraRebuli dapirispireba VII saukuneSi Secvala mSvidobianma vaWrobam. BberZnebi karTagenelebs eqiSpebodnen etruskTa saukeTeso savaWro partniorad gasaxdomad. Eetruskebs aW mWidro kavSiri hqondaT sirakuzTan, romelsac gaivlidnen korinTodan, ioniis didi portidan gadmoziduli nivTebi. Eetruskul qalaqebSi damkvidrebul berZen mxatvrebsa da vaWrebs uerTdebodnen sxva vaWrebi. Ppirgis porti ifarebda mTel kolonias. Mmiuxedavad amisa es mxolod Sesveneba iyo ori xalxis SejaxebaTa Soris. berZnebisa da etruskebis konfliqti kidev ufro didi ZaliT ganaxlda Zv.w. VI saukunis bolosTvis.

Tavisi Zlieri flotiT da SeiaraRebuli ZalebiT daculi simagreebiT etrurias SeeZlo enaxa sxvagvarad mavali istoria: sxva vaWari xalxis msxverpli, is albaT TviTon Tu gadagvarda koloniad ( gagrZeleba iqneba).

No comments:

Post a Comment